ΩΣΠΟΥ ΟΙ ΠΕΤΡΕΣ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΕΛΑΦΡΥΤΕΡΕΣ ΑΠ' ΤΟ ΝΕΡΟ

Ένας νεαρός ανθυπολοχαγός, ύστερα από είκοσι επτά μήνες στον πόλεμο της Αγκόλας, επιστρέφει στη μητρόπολη φέρνοντας μαζί του ένα ορφανό παιδί. Θα αναθρέψει τον μικρό μαύρο, ο οποίος επέζησε από την καταστροφή του χωριού του και τη σφαγή των δικών του από τον πορτογαλικό στρατό, σαν να ήταν γιος του. Σαράντα χρόνια αργότερα, ο βετεράνος αξιωματικός και η γυναίκα του θα κάνουν τη διαδρομή από τη Λισαβόνα ώς το παλιό οικογενειακό σπίτι, σ’ ένα απομονωμένο χωριό στους πρόποδες του βουνού. Σε τρεις μέρες, σύμφωνα με την παράδοση, θα γίνουν τα χοιροσφάγια. Όπως κάθε χρόνο, η κόρη τους, ο υιοθετημένος γιος τους και η γυναίκα του θα έρθουν για να παρευρεθούν στο γεγονός. Όταν όμως φτάσει εκείνη η μέρα, δεν θα είναι μονάχα το ζώο που θα αδειάσει από το αίμα του. Στα είκοσι τρία κεφάλαια που αποτελούν το βιβλίο, κι ενόσω πλησιάζουμε στη μοιραία κατάληξη των τριών τελευταίων ημερών, ακούμε διαδοχικά τις φωνές των διαφορετικών μελών της οικογένειας, κυρίως εκείνη του πατέρα, που η Αγκόλα «δεν τον αφήνει», και του υιοθετημένου γιου του. Ο απόμαχος στρατιωτικός ξαναζεί ακατάπαυστα τις φρικαλεότητες του πολέμου: όλες οι φροντίδες της γυναίκας του, που ωστόσο παλεύει κι αυτή μ’ έναν καρκίνο, και οι ομαδικές ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες στο νοσοκομείο δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα. Όσο για τον γιο του, αυτός ζει έναν άλλο πόλεμο: διαρκώς αντιμέτωπος με την ταυτότητά του ως «Μαύρου», έχει να αντιπαλέψει τη γενική εχθρότητα και τον πιο χυδαίο ρατσισμό, ακόμα και από τη μεριά της γυναίκας του, που τον περιφρονεί και τον ταπεινώνει. Έπειτα από δεκαετίες ανείπωτων μυστικών, αποκηρυγμένων αναμνήσεων, απωθημένων διερωτήσεων, τι σχέσεις μπορούν να έχουν άραγε ακόμη αυτά τα όντα μεταξύ τους; Στο καινούργιο βιβλίο του Λόμπο Αντούνες, που είναι δηκτικό, απότομο, βίαιο, και ταυτόχρονα τρυφερό και λεπτό, για άλλη μία φορά ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί για να σώσει το τομάρι του – και την ανθρωπιά που διαθέτει.

***
Ένα αναπόφευκτο έγκλημα, όπως στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες. Τον δράστη τον μαθαίνουμε από τις πρώτες κιόλας σελίδες. Αλλά το τεράστιο έργο του Αντούνες το προσεγγίζουμε όχι μέσω της πλοκής, αλλά μέσω της μουσικής που πηγάζει από τη συνάντηση των φωνών και των αντηχήσεων που αυτές προκαλούν. Ως έμπειρος συνθέτης, ο Αντούνες ελέγχει απολύτως την τεχνική του. Le Temps

Η επίκληση του ονόματος του Αντούνες προκαλεί τον θαυμασμό, σαν εκείνον που αισθανόμαστε μπροστά σ’ ένα πολύ σπάνιο κόσμημα ή ένα καλοδουλεμένο βιτρό: τον εξαίσιο γάμο της τέχνης και της μαστοριάς. Μια λογοτεχνία ιδιαιτέρως επεξεργασμένη, που με παράδοξο τρόπο κατορθώνει να συλλάβει τον απτό κόσμο. Αυτό που μας ενδιαφέρει στον Αντούνες δεν είναι τόσο η πλοκή, όσο η φωνή του κεντρικού ήρωα που ξεκινά μόνη της, α καπέλα, που υψώνεται και αποσύρεται, χωρίς σχεδόν σημεία στίξης, με μία λέξη να μας οδηγεί σε μία ακόμα, που με τη σειρά της ανακαλεί μια εικόνα, που εκείνη γεννά μια ανάμνηση η οποία εξοστρακίζεται σε μια άλλη που διακόπτεται από τα σπαράγματα ενός διαλόγου... Από όλους τους σύγχρονους συγγραφείς, ο Αντούνες είναι από τους λίγους που κατέχουν μια τόσο ισχυρά πρωτότυπη πένα. Η ανάγνωσή του, κάθε φορά, μας βυθίζει σε μια περιπέτεια του νου και των αισθήσεων, χωρίς προηγούμενο. Le Monde

Ο Αντούνες είναι ένας μύθος της λογοτεχνίας, ένας τεράστιος συγγραφέας. Το Ώσπου οι πέτρες να γίνουν ελαφρύτερες απ’ το νερό είναι ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα στο οποίο διασταυρώνονται φωνές και εικόνες από τον αποικιακό πόλεμο της Αγκόλας. Ένας χείμαρρος που παρασύρει τον αναγνώστη και τον ρίχνει σε μια όχθη γεμάτη βοή και μανία. Regards.fr

Πρόκειται για έναν ανεμοστρόβιλο αισθήσεων και ήχων, ενορχηστρωμένων με δεξιοτεχνία-σήμα κατατεθέν του Αντούνες. Αναμειγνύει τους στοχασμούς, τις φαντασιώσεις και τις ονειροπολήσεις των ηρώων του με μια τεχνική πολύ δουλεμένη. Από τον συνδυασμό των μονολόγων και των ενδόμυχων συζητήσεων που ποτέ δεν βγαίνουν προς τα έξω, εικονογραφείται η μοναξιά των ανθρώπων έως ότου έρθει η ώρα του θανάτου. Libération

Ένα βιβλίο που προκαλεί το ίλιγγο, βίαιο και ενίοτε σκληρό, μια επιστροφή του συγγραφέα στα φαντάσματα του πολέμου της Αγκόλας. Ο Αντόνιο Λόμπο Αντούνες ανήγειρε άλλο ένα μυθιστόρημα-καθεδρικό ναό. Με θεμέλιους λίθους τη μνήμη, την οδύνη, την απώλεια, την αγάπη και όλα τα εύθραυστα, τα σχεδόν ανείπωτα πράγματα, που μας διαφεύγουν ή μας λείπουν. Expresso

Η ανάγνωση της πρόζας του μεγαλύτερου Πορτογάλου συγγραφέα, που είναι επίσης ένας από τους μεγαλύτερους του καιρού του, αποτελεί μια σπάνια εμπειρία, συνταρακτική και ταυτόχρονα συναρπαστική. Le Figaro

ANTÓNIO LOBO ANTUNES