ΣΤΟ ΧΕΙΛΟΣ ΤΗΣ ΑΒΥΣΣΟΥ

Όταν, το 1931, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το μυθιστόρημα Φάμπιαν του Έριχ Κέστνερ, η εθνικοσοσιαλιστική εφημερίδα Volkischer Beobachter έσπευσε να το χαρακτηρίσει «εκδοτικό σκουπίδι». Ο κριτικός που υπέγραφε το κείμενο ήταν, φυσικά, ανώνυμος και ο χαρακτηρισμός αποτέλεσε, και αποτελεί μέχρι σήμερα, τίτλο τιμής. Άλλωστε, λίγους μόλις μήνες αργότερα, το βιβλίο είχε πουλήσει πάνω από 30.000 αντίτυπα, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Κι όμως, το αριστούργημα του Κέστνερ δεν ευτύχησε να παρουσιαστεί στους αναγνώστες, όπως ακριβώς το έγραψε και το παρέδωσε ο ίδιος ο δημιουργός του. Ο επιμελητής και ο εκδότης προχώρησαν σε μια σειρά αλλαγών. Κι ένα ολόκληρο κεφάλαιο λογοκρίθηκε. Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες, για να κυκλοφορήσει το βιβλίο για πρώτη φορά πλήρες και χωρίς περικοπές. Η ανά χείρας έκδοση περιλαμβάνει την αρχική μορφή και τον αρχικό τίτλο του μυθιστορήματος, ενώ στο Παράρτημα οι αναγνώστες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν λεπτομερώς την περιπέτεια του βιβλίου. Ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία του Γιάκομπ Φάμπιαν, άνεργου διδάκτορα της φιλολογίας, ο οποίος, στις αρχές της δεκαετίας του ’30, εξερευνά τον βερολινέζικο κόσμο της νύχτας. Γύρω του ακμάζουν τα πορνεία, τα ατελιέ των καλλιτεχνών και τα παράνομα καμπαρέ, η ανεργία μαστίζει την κοινωνία, ο πληθωρισμός καλπάζει, οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις καταλήγουν σε βίαιες συγκρούσεις. Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης καταρρέει, η πόλη βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι κάτοικοί της ζουν, ερωτεύονται, πολιτικοποιούνται σαν να μην υπάρχει αύριο, βιώνουν την πνευματική τους παρακμή και βυθίζονται στο αλκοόλ και στις καταχρήσεις, γνωρίζοντας πολύ καλά πως το μέλλον δεν υπόσχεται τίποτα. Και, μέσα στη γενικευμένη ανηθικότητα, ο ήρωας του έργου παλεύει να επιβιώσει, παραμένοντας ένας ηθικός άνθρωπος. Ο Κέστνερ, ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς συγγραφείς, με εντυπωσιακή γλωσσική μαεστρία, προσφέρει στους αναγνώστες ένα εξαιρετικά απολαυστικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα προφητική μαρτυρία για την Ευρώπη του Μεσοπολέμου και την εποχή πριν από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. * * * Ο διάσημος κριτικός λογοτεχνίας Μαρσέλ Ράιχ-Ρανίτσκι έγραψε το 1974 για τον Κέστνερ, στη Frankfurter Allgemeine Zeitung: «Έγινε γρήγορα διάσημος και, είτε έγραφε πρόζα είτε στίχους, εκφραζόταν απλά. Γι’ αυτό οι κριτικοί φοβούνταν πως ήταν απλός και ασήμαντος. Ό,τι είχε να πει, ήταν πάντα εντελώς σαφές. Γι’ αυτό του αρνούνταν το βάθος. Ήταν αστείος. Γι’ αυτό δεν τον πήραν ποτέ πολύ στα σοβαρά. Είχε χάρη και γοητεία. Γι’ αυτό τον θεωρούσαν αναξιόπιστο. Ήταν πολύ επιτυχημένος, όπως ο Τουχόλσκι και ο Φάλαντα, ένας κλασικός λαϊκός συγγραφέας. Γι’ αυτό τον αντιμετώπιζαν με δυσπιστία. Αλλά ο Έριχ Κέστνερ, αυτός ο Βερολινέζος από τη Δρέσδη, που ζει πια σχεδόν τριάντα χρόνια στο Μόναχο, είναι φτιαγμένος από την πάστα του Λέσινγκ και του Λίχτενμπεργκ, του Χάινε και του Φοντάνε».

ERICH KÄSTNER