Περί της ενεργητικής ανάλυσης του έργου και του ρόλου

Η ηθοποιός και σκηνοθέτρια Μαρία Οσίποβνα Κνέμπελ (1898-1985) υπήρξε από τις πιο επιδραστικές μορφές του σοβιετικού θεάτρου στον εικοστό αιώνα. Σ’ όλη της τη ζωή ασχολήθηκε ανελλιπώς με τη θεατρική διδασκαλία και μεταξύ των μαθητών της συγκαταλέγονται οι κορυφαίοι σκηνοθέτες Ανατόλι Βασίλιεφ, Αντόλφ Σαπίρο και Λεονίντ Χεϊφέτς. Η ίδια είχε την τύχη να μαθητεύσει κοντά σε μεγάλους δασκάλους, καθοριστική όμως για την καλλιτεχνική της διαμόρφωση στάθηκε η θητεία της κοντά στον Κονσταντίν Στανισλάφσκι, δημιουργό του πρώτου στον κόσμο συνεκτικού συστήματος για την εκπαίδευση του ηθοποιού. Δίπλα στον Στανισλάφσκι τής δόθηκε η ευκαιρία να εμβαθύνει και να κατανοήσει, στην πράξη, το σύστημά του, μέσα σ’ ένα πλαίσιο δημιουργικής αναζήτησης και πειραματισμού. Η Κνέμπελ εισήγαγε την πρωτοποριακή μέθοδο της ενεργητικής ανάλυσης του έργου και του ρόλου στη διαδικασία της πρόβας αποδεσμεύοντας τους ηθοποιούς από το περιοριστικό πλαίσιο της επιτραπέζιας ανάλυσης. Ειδικότερα, προέταξε τη χρήση της διαίσθησης και την καλλιέργεια της εμπιστοσύνης στην ατομικότητα των ερμηνευτών ως βασικούς πυλώνες της προσέγγισης ενός ρόλου. Το Περί της ενεργητικής ανάλυσης του έργου και του ρόλου είναι ένα βιβλίο αναφοράς το οποίο φωτίζει με ακρίβεια το σύστημα Στανισλάφσκι. Πρωτοκυκλοφόρησε στα ρωσικά το 1959 κι έκτοτε συνεχίζει να είναι απαραίτητο εγχειρίδιο για σπουδαστές αλλά και επαγγελματίες του θεάτρου σε όλο τον κόσμο. Αντλώντας υλικό από τις σημειώσεις, τα μαθήματα και τις συζητήσεις της με τον Στανισλάφσκι, η Κνέμπελ καταφέρνει να εντρυφήσει με έναν αξιοθαύμαστο τρόπο στο έργο του, να το συνοψίσει, να αναδείξει τα βασικά σημεία του και να το εξελίξει δημιουργώντας έναν πολύτιμο οδηγό για τη διαδικασία της ανάλυσης του θεατρικού κειμένου, την καθοδήγηση των ηθοποιών αλλά και τη συγκρότηση της ίδιας της υποκριτικής πράξης.

Μαρία Οσίποβνα Κνέμπελ