Μαρξ και μαρξισμός

Ποιος ήταν ο Μαρξ;
Πώς διαμορφώθηκαν οι ιδέες του και γιατί έχουν διαχρονική απήχηση;
Πώς εξελίχθηκε ο μαρξισμός τον 20ό αιώνα και τι σημαίνει για εμάς σήμερα;

Ένα «πανόραμα» του μαρξισμού που καλύπτει όλο το ιστορικό χρονικό, τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, τον συσχετισμό του με άλλες ιδεολογίες και τη θέση του στον 21o αιώνα.

Ο Καρλ Μαρξ παραµένει ο πιο επιδραστικός και αµφιλεγόµενος πολιτικός στοχαστής της ιστορίας. Αν µετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έµοιαζε να έχει τελείως ξεπεραστεί, µια νέα γενιά διαβάζει και ανακαλύπτει τον Μαρξ στον απόηχο των επαναλαµβανόµενων οικονοµικών κρίσεων, της αυξανόµενης ανισότητας στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία.

Στο βιβλίο αυτό, ο Gregory Claeys, ένας από τους κορυφαίους Βρετανούς ιστορικούς του σοσιαλισµού, αναλογίζεται τις ιδέες του Μαρξ και την εξέλιξή τους, από τις απαρχές τους στη Ρωσική Επανάσταση και µέχρι σήµερα, εστιάζοντας ιδιαίτερα στη σχέση του πρώιµου ουµανισµού του Μαρξ µε την ύστερη σκέψη του, τον µαρξισµό ως µορφή ουτοπισµού, και το πρόβληµα του σταλινικού εκφυλισµού του µαρξισµού.

«Ο Καρλ Μαρξ ήταν ο Ιησούς Χριστός του 20ού αιώνα.Την Κυριακή του Πάσχα του 1918, οι ρωσικές εφηµερίδες, που παλιότερα έγραφαν «Χριστός Ανέστη», το αντικατέστησαν µε το «Σαν σήµερα πριν από εκατό χρόνια γεννήθηκε ο Καρλ Μαρξ». Αν µάλιστα είχαν ισχυριστεί ότι είχε περπατήσει στην επιφάνεια του νερού ή ότι είχε αναστηθεί εκ νεκρών, ελάχιστοι θα είχαν εκπλαγεί. Έµοιαζε άλλωστε και µε τον Πατέρα. Ο γέρος µε την γκρίζα γενειάδα και τα απεριποίητα µαλλιά –το πορτρέτο του Μαρξ που γνωρίζουν οι περισσότεροι– έχει αρκετές οµοιότητες µε τον στρυφνό πατριάρχη, όπως τον φαντάζονται πολλοί χριστιανοί να κάθεται στον ουράνιο θρόνο του. […]

Γιατί λοιπόν, αλλά και πώς, η ιστορία πρότεινε τον Μαρξ γι’ αυτόν τον ρόλο; Ο Μαρξ µπορεί και να ήταν ο «Προφήτης ο Ίδιος», όπως το έθεσε ο φίλος του και ράφτης από τη Θουριγγία Γιόχαν Γκέοργκ Εκάριους. Σε αντίθεση µε τον Χριστό, όµως, ποτέ του δεν ήταν ικανοποιηµένος µε το να προσφέρει παρηγοριά στους φτωχούς: η φιλοδοξία του ήταν µεγαλύτερη και επιθυµούσε να θέσει τέλος στη φτώχεια κι εποµένως στην ανάγκη για παρηγοριά. Κι όµως δεν είναι καν σαφές αν ο Μαρξ κατέστη «σπουδαίος» επειδή τα έργα του ήταν τόσο δηµοφιλή ή επειδή εξέφρασε µια ιδέα, της οποίας η ώρα είχε πια έρθει».

Από την εισαγωγή του συγγραφέα

Gregory Claeys